AAOFI'nin hisse senetlerine yönelik alım satım standartları nelerdir?
21.05.2023
AAOIFI, Racihi Bank, Ürdün İslam Bankası fetva kurulları gibi bazı fetva kurulları bir şirketin hisse senedinin alınabilmesi için şirketin haram faaliyetlerinden elde ettiği gelirin belli bir oranı aşmaması ve faize dayalı kredilerinin veya faize dayalı varlıklarının miktarının şirketin toplam varlıkları içerisindeki payının belli bir oranı geçmemesi şartına bağlamışlardır. Abdullah el-Meni, Yusuf el-Kardavi, Ali Muhyiddin el-Karadağı ve Yusuf eş Şibli gibi fakihler de bu görüştedir. Faaliyetleri helal olmakla birlikte faaliyetlerinde haram olan işlemler bulunan şirketlere yatırım yapılabileceği fikri İslami endekslerin de çıkış noktalarından birini oluşturmaktadır.

“Kural olarak ana faaliyet alanı İslami hükümlere uygun olmakla birlikte kimi zaman faizli işlem veya diğer mahzurlu malların ticaretini yapan şirketlere ortak olmak ve bu şirketlerin hisse senetleri ile muamelede bulunmak (bu hisse senetlerine yatırım yapmak veya bunların ticaretini yapmak) kesinlikle haramdır. Ancak belli şartlar doğrultusunda yapılacak ortaklık veya muameleler (yatırım veya ticaret) bu genel kuraldan istisna edilmiştir” (AAOIFI, 2012:442)

Bu şartlar ise şunlardır:

1. Şirketin ana sözleşmesinde faiz veya diğer haram olan mal ve hizmetlerin ticareti (içki, domuz vb) gibi işlemlerin bulunacağını ifade eden bir madde bulunmamalıdır.

2. Şirketin aldığı faizli kredinin toplamı tüm hisse senetlerinin toplam piyasa değerinin yüzde 33’ünü aşmamalıdır. Burada önemle bilinmesi gereken nokta miktarı ne kadar olursa olsun faizli kredi almanın kesinlikle haram olduğudur.

3. Şirketin faiz geliri elde etmek için faizli bankalardaki faizli-vadeli hesaplara yatırdığı kısa-orta veya uzun vadeli paraların toplamı tüm hisse senetlerinin toplam piyasa değerinin yüzde 33’ünü aşmamalıdır. Burada önemle bilinmesi gereken nokta, miktarı ne kadar olursa olsun faizli hesaplara para yatırmanın kesinlikle haram olduğudur.

4. Şirketin dinen meşru olmayan (faiz, mahzurlu mal satış vs.) işlemlerden elde ettiği gelir toplam gelirin yüzde 5’ini aşmamalıdır. Bu gelirin haram işlemlerden kaynaklanmasıyla haram malı mülk edinmek yoluyla elde edilmesi arasında ilgili hüküm bakımından bir fark yoktur.

5. Şirketin mahzurlu gelirlerinden hisse senedi başına düşen kazancın, mahzurlu gelir esas alınarak aşağıda açıklanan yöntemler doğrultusunda arındırma yapılarak elden çıkarılması gerekir. Arındırmayı şöyle açıklamışlardır:

a. İster yatırım yapmak ister ticarette bulunmak yoluyla bu hisse senetlerine sahip olan kimselerin, mali dönem sonunda haram yollarla yapılan faaliyetlerden, haram mülk edinmekten veya faizli gelirden sağlanan mahzurlu kazançtan kurtulması, diğer gelirlerini mahzurlu gelir oranı kadar miktarı elinden çıkarmak suretiyle arındırması gerekir. Mali dönem bitmeden önce hisse senedini satan kimsenin böyle bir arındırma işlemi yapmasına gerek yoktur.

b. Arındırılması gereken kazanç, şirketin mahzurlu gelirlerinden hisse senedi başına düşen miktardır. Bu bakımdan kârların/temettülerin dağıtılmış olup olmaması ve şirketin kâr veya zarar etmiş olması arasında fark yoktur.

c. Aracı kuruluşların, vekillerin veya hisse senedi alım satımlarını yönetenlerin aldıkları komisyon veya ücretten bu arındırma işlemini yapmalarına gerek yoktur. Çünkü bunlar yapmış oldukları işin/ vermiş oldukları hizmetin karşılığını almışlardır.

d. Hisse senetlerinden arındırılacak mahzurlu kazancın hesaplanma yöntemi şudur: Hisse senedi başına düşen mahzurlu kazanç, şirketin mahzurlu geliri esas alınarak bulunur. Bunun için de şirketin toplam mahzurlu kazancı toplam hisse senedi sayısına bölünür. Böylece her hisse senedi başına düşen mahzurlu kazanç tespit edilmiş olur. Bu hisse senedine sahip olanlar veya bunlarla muamelede bulunanlar ellerindeki hisse senedi sayısı ile mahzurlu kazanç miktarını çarparak kurtulmaları, arındırmaları gereken miktarı bulurlar. 

e. Elde edilen ve arındırılması gereken mahzurlu kazançtan hiçbir şekilde yararlanılamaz; bu tür kazançtan yararlanmak maksadıyla vergi ödemek için bile olsa hileli yöntemler uygulanamaz. (AAOIFI, 2012:442- 444)

AAOIFI bu şartlar gerçekleştiği takdirde ana faaliyeti helal olup faaliyetlerinde bir kısım haram bulunduran şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapmanın caiz olduğu kanaatindedir.
Helal Finans Mobil Uygulaması
Play Store'da Edinin*
placeholder
* Şu an sadece Android sürümü mevcuttur.
placeholder
placeholder